Schaak (+stofomslag)

In een verzorgingshuis leert vrijwilliger Samir schaken van de eigenwijze bejaarde mevrouw Dubois. De eigenschappen van de schaakstukken blijken raakvlakken te hebben met het leven, met de personages die voorbij komen. Die mevrouw Dubois toch!

Door Martijn Douma

Samir heeft het in eerste instantie lastig met mevrouw Dubois. Ze brengt haar dagen alleen door in haar kamer in het verzorgingshuis, en behoefte aan contact met de andere bewoners heeft ze niet. Dwars als ze is, wil ze uiteraard ook niks met de jongeman te maken hebben. Maar wanneer hij haar schaakbord ziet staan en aangeeft te willen leren schaken, ontstaat een boeiend contact. Samir weet haar, met vallen en opstaan, stukje bij beetje uit de tent te lokken. Dat dan weer wel.

Rose
We maken ook kennis met een heel stel andere personen. Zoals Rose, een straatartiest die erop los fladdert. Van de ene naar de andere straathoek, maar ook van de ene naar de andere onenightstand. Wat voor man zoekt ze nu eigenlijk? Ze struikelt door het leven.

Renaud
Renauds man Daniel bevindt zich voor zijn werk al een tijdje in Costa Rica, waardoor ze hun huwelijk op afstand levend moeten zien te houden. Renaud mist hem verschrikkelijk en heeft het erg moeilijk met de situatie, maar wat kan hij doen?

Vincent
Vincent is de populairste jongen op de middelbare school: hij is welkom op elk feestje en kan elk meisje krijgen – maar hoe gelukkig wordt hij daar nu eigenlijk van? En wat wil zijn nieuwe, irritante, schoolgenootje van hem?

Bejaard echtpaar
Benoît en zijn vrouw hebben al een heel leven achter zich. Kinderen, kleinkinderen, alles. Ze zijn na al die jaren nog steeds gelukkig met elkaar. En toch kriebelt het bij ze: is er ruimte iets nieuws, voor andere interesses?

Meer karakters
En zo zijn er nog meer karakters, in totaal een stuk of tien. Net zoveel als er schaakstukken zijn. Dus ook nog, onder anderen, de directrice van het verzorgingshuis, die veel te hard werkt, Rose’ beste vriendin die op het punt staat te gaan trouwen en een man die juist opleeft na zijn scheiding.

Schaakstukken
De eigenschappen van de verschillende schaakstukken blijken overeen te komen met karakters die in dit verhaal de revue passeren. Zo legt mevrouw Dubois over de koning het volgende uit: “De partij heeft geen zin zonder koningen. Hun bewegingsvrijheid is beperkt: ze verplaatsen zich in alle richtingen, maar slechts één vak per keer. Hoewel het het belangrijkste stuk is, is het het best bewaakte stuk dat de minste vrijheid heeft. Iedereen wil de koning…“

King Mathieu
Ziedaar: Mathieu, een beroemd acteur die Professor Leroy speelt in de bekende serie King. Vrouwen vallen in katzwijm wanneer ze hem zien, mannen bewonderen hem. Paparazzi verdringen zich om hem op de gevoelige plaat vast te kunnen leggen. Hij is onwijs populair, rijk en onaantastbaar, hij ís King. Maar niemand kent Mathieu, iedereen kent de persoon die hij in de serie speelt. En iedereen om hem heen lijkt dat zo te willen houden.

Verbonden
De personen die in deze graphic novel voorbij komen zijn allemaal op een of andere manier met elkaar verbonden. Je krijgt een inkijkje in hun levens: in mooie dingen en in dingen waarmee ze worstelen. En in hun sterke en zwakke punten – daar is de link met de schaakstukken weer!

Rode draad
De rode draad in dit verhaal is de liefde: het verlangen ernaar, de zoektocht, het rouwen om het verlies ervan, liefde op afstand, platonische liefde. Het doet me sterk denken aan ‘Love Actually’, de romcom die tevens ensemblefilm is. Die is natuurlijk niet, zoals dit stripboek, opgehangen aan het schaakspel, maar kent ook veel personages en toont de liefde in alle soorten en maten.

Uitleg
In het laatste hoofdstuk wordt uitgelegd hoe alle personages met elkaar verbonden zijn. Gezien de hoeveelheid verhaallijnen en karakters is het goed voor te stellen dat je deze verheldering wel kunt gebruiken. Zo niet, dan is het een beetje te veel van het goede, en dat was bij mij het geval.

Fris
Tekenaar Víctor Pinel (Madrid, 1988) heeft een frisse, heldere manier van tekenen én inkleuren. Dat maakt het een visueel toegankelijk boek. Hij besteedt veel aandacht aan gezichtsuitdrukkingen en weet daarmee emotie goed over te brengen. Het is allemaal net een stukje beter en strakker gedaan dan in zijn eerste in het Nederlands vertaalde album ‘Kopje onder‘.

Eerste scenario
‘Schaak’ is het eerste scenario dat tekenaar Pinel zelf heeft geschreven. En dat heeft hij prima gedaan. Het koppelen van schaakstukken aan de karakters van de personages is een originele vondst. Wat hem niet gelukt is, bij mij althans niet, is de indruk wegnemen dat het verhaal op een slimme manier in elkaar gezet is, dat het een constructie is. En de verhaallijnen zijn nog wel eens voorspelbaar. Maar dat mag de pret niet drukken, want ‘Schaak’ is grappig, ontroerend en aandoenlijk, met een variatie aan interessante personages.

https://www.striptip.nl/recensies/graphic-novel/schaak-staan-in-het-leven/

De Spaanse stripauteur Pinel (Kopje onder) waagt zich voor het eerst aan een scenario en bewijst meteen dat hij geen scenarist nodig heeft. Een jonge vrijwilliger probeert een oudere dame in een rusthuis over te halen haar kamer te verlaten, terwijl zij niet meer dan een potje schaak met hem wil spelen. Rondom dit schaakspel ontspinnen zich tal van nevenverhalen, waarbij de personages stukken voorstellen op het bord. Je hebt nietige, onderdanige mensen als pionnen, onvoorspelbare paarden of eenzame koningen. Het is werkelijk verbluffend hoe Pinel deze verhaaltjes aan elkaar weeft tot een samenhangend geheel. Zijn duidelijke tekenstijl zorgt ervoor dat alles overzichtelijk blijft, waardoor je wordt meegesleurd tot het ontroerende einde. Ingenieus maar ook innemend werk van een stripgrootmeester.

https://www.cuttingedge.be/boeken-strips/strips/28452/stripfax-feb-2025/

Victor L Pinel kende ik al als de tekenaar van het indrukwekkende Kopje onder, maar bij Schaak bewijst hij dat hij zelf ook een geniaal scenario kan schrijven, want deze deze strip is nog een paar graadjes indrukwekkender.

Het idee van het boek is eigenlijk vrij simpel – bekijk het leven als een schaakspel en bekijk de mensen als de verschillende schaakstukken, dus je hebt pionnen met een beperkte bewegingsvrijheid, lopers die elkaars pad kruisen zonder elkaar echt te vinden, paarden die met hun grillige sprongen ongrijpbaar maar ook kwetsbaar zijn, machtige dames, en koningen die door iedereen beschermd en afgeschermd worden.

Het verhaal begint in een bejaardenhuis waar Samir als vrijwilliger een norse oude dame probeert gezelschap te houden. Zij probeert hem eerst weg te blaffen, maar als hij zegt dat hij wel wil leren schaken is het spel begonnen.

Dan volgen we Samir in zijn verwoede pogingen echt contact met de oude dame te krijgen, maar we volgen ook de levens van een aantal mensen die aan het eind meer met elkaar verweven blijken te zijn dan we als lezer eerst doorhadden. Het geniale van het verhaal is dat elke gebeurtenis en elke beslissing weer gevolgen heeft voor de andere spelers in dit inventieve schaakspel, waardoor je uiteindelijk het boek wel twee of drie keer kunt lezen voordat je precies doorhebt waar alle lijntjes samenkomen en wat welke effecten heeft gehad.

Geniaal, maar ook grappig en ontroerend, want je gaat met alle hoofdpersonen meeleven. En het boek is tot en met de allerlaatste bladzijde geweldig – als lezer sluit je het met een brede grijns. Want ja, het is ook een geweldig feel-good-boek!

Pinel is niet alleen een meesterlijke scenarioschrijver, ook als tekenaar is hij zonder meer geniaal te noemen, want de man kan op een superieure manier zeer overtuigend verschillende types mensen tekenen. Meer dan tien totaal van elkaar verschillende hoofdrolspelers overtuigend neerzetten, dat is echt meesterlijk gedaan. De graphic novel van het jaar, wat mij betreft!

https://www.moorsmagazine.com/cartoons/strips/schaak/